Bütün Türkiye'de 3 ay süreyle Olağanüstü Hal ilan edildi

Bakanlar Kurulu Toplantısı sonunda bütün Türkiye’de 3 ay süreyle Olağanüstü Hal ilan edildi.

Reklam alanı

Olağanüstü Hal neyi kapsar?

Kanun Numarası : 2935
Kabul Tarihi : 25/10/1983
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 27/10/1983 Sayı: 18204
Yayımlandığı Düstur : Tertip: 5 Cilt: 22 Sayfa: 815

*
* *

Bu Kanun ile ilgili olarak Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren
yönetmelik için, “Yönetmelikler Külliyatı” nın kanunlara göre
düzenlenen nümerik fihristine bakınız.
Bu Kanunun yürürlükte olmayan hükümleri için bakınız, “Yürürlükteki bazı
kanunların mülga hükümleri külliyatı”nın kanunlara göre düzenlenen nümerik fih-
ristine

Cilt : 2 Sayfa : 1335

*
* *

BİRİNCİ KISIM
Genel Hükümler

Amaç:
Madde 1 – Bu Kanunun amacı,
a) Tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım,
b) Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri
ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin
ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bo-
zulması,
Durumlarında olağanüstü hal ilan edilmesi ve usulleriyle olağanüstü hallerde
uygulanacak hükümleri belirlemektir.

Kapsam:
Madde 2 – Bu Kanun; olağanüstü hal ilanına tabii afet, tehlikeli salgın has-
talıklar veya ağır ekonomik bunalım hallerinde ilan edilen olağanüstü hallerde
vatandaşlar için getirilecek para, mal ve çalışma yükümlülükleri ile olağanüstü
hallerin her türü için ayrı ayrı geçerli olmak üzere, temel hak ve hürriyetlerin
nasıl sınırlanacağı veya nasıl durdurulacağına, halin gerektirdiği tedbirlerin
nasıl ve ne suretle alınacağına, kamu hizmeti görevlilerine ne gibi yetkiler
verileceğine, görevlilerin durumlarında ne gibi değişiklikler yapılacağına ve
olağanüstü yönetim usullerine ilişkin hükümleri kapsar.

Olağanüstü halin ilanı:
Madde 3 – Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu:

a) Tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım hal-
lerinden birinin veya birden fazlasının görülmesi durumunda,
b) Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri
ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi
belirtilerin
ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bo-
zulması hallerinde, Milli Güvenlik Kurulunun görüşünü de aldıktan sonra;

KANUNLAR, ŞUBAT 1991 (Ek – 7)

6176

Yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde altı ayı geçmemek
üzere olağanüstü hal ilan edebilir.
Olağanüstü hal kararı Resmi Gazete’de yayımlanır ve hemen Türkiye Büyük
Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise der-
hal toplantıya çağrılır. Meclis, olağanüstü hal süresini değiştirebilir. Bakan-
lar Kurulunun istemi üzerine, her defasında dört ayı geçmemek üzere, süreyi uza-
tabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir.
Bakanlar Kurulu, olağanüstü halin bu maddenin birinci fıkrasının (b) bendi
gereğince ilanından sonra; süreyi uzatmaya, kapsamını değiştirmeye veya olağan-
üstü hali kaldırmaya ilişkin hususlarda da karar almadan önce Milli Güvenlik
Kurulunun görüşünü alır.
Olağanüstü hal kararının hangi sebeplerle alındığı, bölgesi ve süresi, Tür-
kiye radyo ve televizyonuyla ve Bakanlar Kurulunca gerekli görülen hallerde di-
ğer araçlarla ilan edilir.

Kanun hükmünde kararneme:
Madde 4 – Olağanüstü hal süresince, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan
Bakanlar Kurulu, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda Anayasanın 91 inci
maddesindeki kısıtlamalara ve usule bağlı olmaksızın, kanun hükmünde kararname-
meler çıkarabilir. Bu kararnameler Resmi Gazete’de yayımlanır ve aynı gün Tür-
kiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur.

İKİNCİ KISIM
Yükümlülükler ve Alınacak Tedbirler

BİRİNCİ BÖLÜM
Tabii Afet ve Tehlikeli Salgın Hastalıklarda Yükümlülükler ve
Alınacak Tedbirler

Yükümlülükler:
Madde 5 – Tabii afet ve tehlikeli salgın hastalıklar sebepleriyle olağanüstü
hal ilan edilmesi durumunda; felakete uğrayanların kurtarılması, meydana gelen
hasar ve zararın telafisi için ihtiyaç duyulan ve hemen sağlanamayan para ve her
türlü taşınır ve taşınmaz mallar ve yapılması gereken işler; para, mal ve çalış-
ma yükümlülüğü yoluyla sağlanır.

Para yükümlülüğü:
Madde 6 – Tabii afet ve tehlikeli salgın hastalıklar sebebiyle olağanüstü
hal ilan edilmesi durumunda gerekli harcamalar öncelikle kamu kaynakları ile
yardımlardan sağlanır.
Acil ve hayati ihtiyaç maddeleri için harcamaya yeterli para kamu kaynakla-
rından zamanında sağlanamadığı takdirde, bölgedeki kredi kuruluşlarının olanak-
larından yararlanılır.
Para yükümlülüğünün uygulanmasında, kuruluşların hizmet ve faaliyetlerinin
aksatılmaması gözönünde tutulur.

Mal yükümlülüğü:
Madde 7 – Tabii afet ve tehlikeli salgın hastalıklar sebebiyle olağanüstü
hal ilan edilen bölge içindeki kamu kurum ve kuruluşlarıyla tüzel ve gerçek
kişiler, kendilerinden istenecek veya yükümlülük konulacak arazi, arsa, bina,
tesis, araç, ge-

6177

reç, yiyecek, ilaç ve tıbbi malzeme ile giyecek ve diğer maddeleri vermek zo-
rundadırlar.
Bu amaçla; öncelikle o bölgedeki genel ve katma bütçeli dairelere, kamu
iktisadi devlet teşekkülleri ve kuruluşları ile bunlara bağlı müesseselere ve
mahalli idarelere başvurulur. İhtiyaçların bu kaynaklardan zamanında ve yeterin-
ce karşılanmaması halinde, imkan ve kaynakları da dikkate alınarak, bölgedeki
özel kuruluşlara ve gerçek kişilere ait olanlara yükümlülük konulur.
Yiyecek, giyecek, araç, gereç, ilaç ve tıbbi malzemeler gibi zaruri maddeler
bölge sınırları içinde sağlanamadığı takdirde, bu Kanun hükümleri uygulanmak
suretiyle en yakın bölgelerden yükümlülük yolu ile sağlanır.

Çalışma yükümlülüğü:
Madde 8 – Tabii afet ve tehlikeli salgın hastalıklar sebepleriyle olağanüstü
hal ilan edilen bölgelerde bulunan 18 – 60 yaşları arasındaki bütün vatandaşlar,
olağanüstü hal sebebiyle kendilerine verilecek işleri yapmakla yükümlüdürler.
Görevlendirmelerde; iş mevzuatının çalıştırma yasağı ile ilgili hükümleri
çalıştırılacak kişilerin yaş, cinsiyet, sağlık, meslekleri, meşguliyetleri ve
sosyal durumları ile aile ve bakıma muhtaç yakınları gözönünde bulundurulur.
İşçi ihtiyaçlarının karşılanmasında ve kuruluşlar arasındaki işçi naklinde,
İş ve İşçi Bulma Kurumu teşkilatından yararlanılır.
Gerekli görülen hallerde çalışılan işyerlerinde gündüz ve gece çalışmaların-
da günlük iş saatleri, işlerin niteliğine ve ihtiyaç derecesine göre artırıla-
bilir. Hafta Tatili Kanunu, Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun, Öğle
Dinlenmesi Kanunu, hükümleri kısmen veya tamamen uygulanmayabilir.
Çalışma yükümlülüğünün uygulanmasında kuruluşların görev ve hizmetlerinin
aksatılmaması ve yükümlülerin mesleki faaliyetleri gözönünde bulundurulur.

Alınacak tedbirler:
Madde 9 – Tabii afet ve tehlikeli salgın hastalıklar sebebiyle olağanüstü
hal ilanında, olağanüstü hal ilanını gerektiren hususlar gözönünde bulundurula-
rak aşağıda yazılı tedbirler alınabilir:
a) Bölgenin belirli yerlerinde yerleşimi yasaklamak, belirli yerleşim yerle-
rine girişi ve buralardan çıkışı sınırlamak, belli yerleşim yerlerini boşaltmak
veya başka yerlere nakletmek,
b) Resmi ve özel her derecedeki öğretim ve eğitim kurumlarında öğrenime ara
vermek ve öğrenci yurtlarını süreli veya süresiz olarak kapatmak,
c) Gazino, lokanta, birahane, meyhane, lokal, taverna, diskotek, bar, dan-
sing, sinema, tiyatro ve benzeri eğlence yerleri ile kulüp vesair oyun salonla-
rını, otel, motel, kamping, tatil köyü ve benzeri konaklama tesislerini denetle-
mek ve bunların açılma ve kapanma zamanını tayin etmek, sınırlamak, gerektiğinde
kapatmak ve bu yerleri olağanüstü halin icaplarına göre kullanmak,
d) Bölgede olağanüstü hal hizmetlerinin yürütülmesi ile görevli personelin
yıllık izinlerini sınırlamak veya kaldırmak,
e) Bölge sınırları içerisindeki tüm haberleşme araç ve gereçlerinden yarar-
lanmak ve gerektiğinde bu amaçla geçici olarak bunlara elkoymak,
f) Tehlike arz eden binaları yıkmak; sağlığı tehdit ettiği tespit olunan
taşınır ve taşınmaz mallar ile sağlığa zararlı gıda maddelerini ve mahsullerini
imha etmek,
g) Belli gıda maddeleri ile hayvan ve hayvan yemi ve hayvan ürünlerinin böl-
ge dışına çıkarılmasını veya bölgeye sokulmalarını kontrol etmek, sınırlamak ve-
ya gerektiğinde yasaklamak,

6178

h) Gerekli görülen zaruri ihtiyaç maddelerinin dağıtımını düzenlemek,
i) Halkın beslenmesi, ısınması, temizliği ve aydınlanması için gerekli gıda
madde ve eşyalarla her türlü yakıtın, sağlığın korunmasında, tedavide ve tıpta
kullanılan ilaç, kimyevi madde, alet ve diğer şeylerin, inşaat, sanayi, ulaşım
ve tarımda kullanılan eşya ve maddelerin, kamu için gerekli diğer mal, eşya,
araç, gereç ve her türlü maddelerin imali, satımı, dağıtımı, depolanması ve ti-
careti konularında gerekli tedbirleri almak, bu yerlere gerektiğinde elkoymak,
kontrol etmek ve bu malları satıştan kaçınan, saklayan, kaçıran, fazla fiyatla
satan, imalatını durduran veya yavaşlatanlar hakkında fiilin işleniş şekli veya
niteliği de nazara alınarak işyeri bulunduğu mahal için hayati önem taşımadığı
takdirde işyerini kapatmak,
j) Kara, deniz ve hava trafik düzenine ilişkin tedbirleri almak, ulaştırma
araçlarının bölgeye giriş ve çıkışlarını kayıtlamak veya yasaklamak.

İKİNCİ BÖLÜM
Ağır Ekonomik Bunalım Hallerinde Yükümlülükler ve Alınacak Tedbirler

Ağır ekonomik bunalım hallerinde yükümlülükler ve alınacak tedbirler:
Madde 10 – Ağır ekonomik bunalım sebebiyle olağanüstü hal ilanı durumunda,
ekonominin düzenlenmesi ve iyileştirilmesi amacı ile mal, sermaye ve hizmet
piyasalarını yönlendirici;vergi, para, kredi, kira, ücret ve fiyat politikala-
rını belirleyici ve çalışmaya ilişkin her türlü tedbir ve yükümlülüklerin tes-
piti, tanzimi ve takibi konularında Bakanlar Kurulunca kanun hükmünde karar-
name çıkarılabilir.
Bakanlar Kurulu, kanun hükmünde kararnamelerle kendisine verilen yetkiler
doğrultusunda alınacak kararların yürütülmesini aşağıdaki fıkra uyarınca oluş-
turulacak Ekonomik İşler Olağanüstü Hal Koordinasyon Kuruluna veya ilgili bakan-
lıklara bırakabilir.
Ekonomik İşler Olağanüstü Hal Koordinasyon Kurulu, Başbakanın başkanlığın-
da, ekonomik işlerden sorumlu Devlet Bakanı ile Maliye, Ticaret, Tarım ve Orman,
Sanayi ve Teknoloji, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Gümrük ve Tekel ve Çalışma ba-
kanlarından oluşur.
Kurul belirli kararların yerine getirilmesi için bölge veya il valilerini
görevlendirebileceği gibi, gerektiğinde diğer kamu kurum ve kuruluşlarına da
görev verebilir.
Bakanlar Kurulunun aldığı kararlar ile Ekonomik İşler Olağanüstü Hal Koor-
dinasyon Kurulunun kararlarının uygulanmasına ilişkin belirlemeleri Resmi Gazete
ile ilan edilir ve ilgilere tebliğ olunur.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Şiddet Hareketlerinde Alınacak Tedbirler

Tedbirler:
Madde 11 – Bu Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi gere-
ğince olağanüstü hal ilanında; genel güvenlik, asayiş ve kamu düzenini korumak,
şiddet olaylarının yaygınlaşmasını önlemek amacıyla 9 uncu maddede öngörülen
tedbirlere ek olarak aşağıdaki tedbirler de alınabilir:
a) Sokağa çıkmayı sınırlamak veya yasaklamak,
b) Belli yerlerde veya belli saatlerde kişilerin dolaşmalarını ve toplanma-
larını, araçların seyirlerini yasaklamak,

6179

c) Kişilerin; üstünü, araçlarını, eşyalarını aratmak ve bulunacak suç eşyası
ve delil niteliğinde olanlarına el koymak,
d) Olağanüstü hal ilan edilen bölge sakinleri ile bu bölgeye hariçten gire-
cek kişiler için kimlik belirleyici belge taşıma mecburiyeti koymak,
e) Gazete, dergi, broşür, kitap, el ve duvar ilanı ve benzerlerinin basıl-
masını, çoğaltılmasını, yayımlanmasını ve dağıtılmasını, bunlardan olağanüstü
hal bölgesi dışında basılmış veya çoğaltılmış olanların bölgeye sokulmasını ve
dağıtılmasını yasaklamak veya izne bağlamak; basılması ve neşri yasaklanan ki-
tap, dergi, gazete, broşür, afiş ve benzeri matbuayı toplatmak,
(Ek alt bent: 9/4/1990-KHK-413/1 md.; Mülga: 9/5/1990-KHK-424/12 md.)
f) Söz, yazı, resmi, film, plak, ses ve görüntü bantlarını ve sesle yapılan
her türlü yayımı denetlemek, gerektiğinde kayıtlamak veya yasaklamak,
g) Hassasiyet taşıyan kamuya veya kişilere ait kuruluşlara ve bankalara,
kendi iç güvenliklerini sağlamak için özel koruma tedbirleri aldırmak veya bun-
ların artırılmasını istemek,
h) Her nevi sahne oyunlarını ve gösterilen filmleri denetlemek, gerektiğinde
durdurmak veya yasaklamak,
i) Ruhsatlı da olsa her nevi silah ve mermilerin taşınmasını veya naklini
yasaklamak,
j) Her türlü cephaneler, bombalar, tahrip maddeleri, patlayıcı maddeler,
radyoaktif maddeler veya yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı eczalar veya diğer her
türlü zehirler ve boğucu gazlar veya benzeri maddelerin bulundurulmasını, hazır-
lanmasını, yapılmasını veya naklini izne bağlamak veya yasaklamak ve bunlar ile
bunların hazırlanmasına veya yapılmasına yarayan eşya, alet veya araçların tes-
limini istemek veya toplatmak,
k) Kamu düzeni veya kamu güvenini bozabileceği kanısını uyandıran kişi ve
toplulukların bölgeye girişini yasaklamak, bölge dışına çıkarmak veya bölge içe-
risinde belirli yerlere girmesini veya yerleşmesini yasaklamak,
(Ek alt bent: 9/4/1990-KHK-413/2 md.; Mülga: 9/5/1990-KHK-424/12 md.)
l) Bölge dahilinde güvenliklerinin sağlanması gerekli görülen tesis veya
teşekküllerin bulunduğu alanlara giriş ve çıkışı düzenlemek, kayıtlamak veya
yasaklamak,
m) Kapalı ve açık yerlerde yapılacak toplantı ve gösteri yürüyüşlerini ya-
saklamak, ertelemek, izne bağlamak veya toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin yapı-
lacağı yer ve zamanı tayin, tespit ve tahsis etmek, izne bağladığı her türlü
taplantıyı izletmek, gözetim altında tutmak veya gerekiyorsa dağıtmak,
n) (Ek: 14/11/1984 – 3076/1 md.) İşçinin isteği, ahlak ve iyi niyet kural-
larına uymayan haller, sağlık sebepleri, normal emeklilik ve belirli süresinin
bitişi nedeniyle hizmet aktinin sona ermesi veya feshi dışında kalan hallerde
işçi çıkartmalarını işverenin de durumunu dikkate alarak üç aylık bir süreyi
aşmamak kaydıyla izne bağlamak veya ertelemek,
o) (Ek: 14/11/1984 – 3076/1 md.) Dernek faaliyetlerini; her dernek hakkında
ayrı karar almak ve üç ayı geçmemek kaydıyla durdurmak,
ö) (Ek: 14/11/1984 – 3076/1 md.; Değişik: 9/4/1990 – KHK -413/3 md.; Mülga:
9/5/1990 – 424/12 md.; Yeniden düzenleme: 9/5/1990 – KHK – 425/1 md.;İptal:Ana.
Mah.’nin 10/1/1991 tarih ve E.1990/25,K.1991/1 sayılı kararıyla.)

KANUNLAR, MAYIS 1992 (Ek – 12)

6180

p) (Ek: 25/7/1986 – KHK – 259/2 md.; değiştirilerek kabul: 3/9/1986-3310/2
md.) Anayasanın 121 inci maddesine göre, olağanüstü halin ilanına veya devamına
sebep olan hallerin Türkiye Cumhuriyeti sınırları ve mücavir yurt bölgelerimiz
üzerinde cereyan etmesi ve eylemcilerin eylemlerini müteakip komşu ülke toprak-
larına sığındıklarının tespit edilmesi durumunda, ilgili komşu ülke ile Türkiye
Cumhuriyeti Hükümeti arasında varılacak mutabakat çerçevesinde, valinin talebi
üzerine ilgili komutan, eylemcileri ele geçirmek veya tesirsiz hale getirmek
maksadı ile, her defasında Genelkurmay Başkanlığı kanalı ile Hükümetin müsaadesi
tahtında, ihtiyaca göre, Kara, Hava veya Deniz Kuvvetleri unsurları ile mahdut
hedefli sınır ötesi harekat planlayıp icra etmek.

ÜÇÜNCÜ KISIM
Organlar ve Uygulama
BİRİNCİ BÖLÜM
Organlar
Koordinasyon:
Madde 12 – (Değişik: 21/4/1988 – 3432/1.md.)
Olağanüstü hal ilanında koordinasyon, Başbakanlıkça veya Başbakanın görev-
lendireceği bakanlıkça sağlanır.
Bunun için, olağanüstü hal ilanına sebep olan konu ile ilgili bulunan bakan-
lıklar temsilcilerinden meydana gelen Olağanüstü Hal Koordinasyon Kurulu kuru-
lur. Ayrıca, bu Kurula iştirak eden bakanlıkların, merkez kuruluşları içinde
aynı amaçla bir ünite görevlendirilebileceği gibi, özel bir ünite de teşkil
olunabilir.
Olağanüstü Hal Koordinasyon Kurulunun kuruluş ve çalışma esasları, çıkarıla-
cak yönetmelikte gösterilir.
Ağır ekonomik bunalım sebebiyle olağanüstü hal ilanında 10 uncu madde hüküm-
leri saklıdır.
Olağanüstü hal kurulu ve büroları:
Madde 13 – Bölge valiliği teşkilat ve birimlerinin görevleri saklı kalmak
üzere, olağanüstü hal ilan edilen bölgelerde; olağanüstü hal ilanını gerektiren
olayları ve tedbirlerin uygulanmasını izlemek, değerlendirmek, bunlarla ilgili
önerilerde bulunmak üzere bölge valisinin başkanlığında, görevlendireceği il
valileri ile diğer kamu kuruşları yöneticilerinin, garnizon komutanı veya görev-
lendireceği bir temsilcinin üye olarak katılacağı bölge olağanüstü hal kurulu
kurulur.
Bölge valisinin gerek görmesi veya olağanüstü halin bir ilde ilanı halinde,
il merkezlerinde ve ilçelerde birer olağanüstü hal bürosu oluşturulur. İl büro-
larına il valisi veya görevlendireceği vali muavini, ilçe bürolarına kaymakamlar
başkanlık eder.
Adli ve idari yargı ile askeri teşkilatta çalışan personel hariç olmak üze-
re, başkanlarının uygun göreceği kamu görevlileri, olağanüstü hal süresince, bu
kurul ve bürolarda kendi kadroları ile çalıştırılabilir.
Olağanüstü hal kurul ve bürolarının kuruluş, toplanma, karar alma, çalışma
usul ve esasları yönetmelikte belirlenir.
İKİNCİ BÖLÜM
Olağanüstü Halin Uygulanması
Olağanüstü halin uygulanması:
Madde 14 – Olağanüstü halin uygulanmasında görev ve yetki:
a) Olağanüstü hal bir ili kapsıyorsa il valisine,
b) Bir bölge valiliğine bağlı birden çok ilde ilan edilmesi halinde bölge
valisine,
c) Birden fazla bölge valisinin görev alanına giren illerde veya bütün yurt-
ta ilan edilmesi halinde, koordine ve işbirliği Başbakanlıkça sağlanmak suretiy-
le bölge valilerine,
Aittir. Gerekli işlemler onlar tarafından yürütülür.

6180

6182

Bölge valileri, ani ve olağanüstü olaylarla karşılaşmaları veya yakın bölge
valiliklerinin göndereceği yardım gelinceye kadar, bölgedeki en büyük askeri
komutanlıktan yardım isteyebilir.
Bölge valisinin yukarıda açıklanan istekleri, ilgilerce derhal yerine ge-
tirilir.

Kuvvet istemi:
Madde 21 – Bölgelerinde bu Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b)
bendi gereğince olağanüstü hal ilan edilen bölge valileri; bölgelerinde çıkabi-
lecek toplumsal olaylarla meydana gelen olayları, emrindeki kuvvetler ve bu iş
için tahsis edilen kolluk kuvvetleriyle önlemeye ve bastırmaya çalışırlar.
Ancak, olayları bu şekilde önleyemedikleri veya önlenmesini mümkün görmedik-
leri veya aldıkları tedbirleri bu kuvvetlerle uygulayamadıkları veya uygulanma-
sını mümkün görmedikleri takdirde, çevredeki bölge valiliklerine müracaatla, o
bölgenin kolluk kuvvetleri ve bu iş için tahsis edilen kuvvetlerden yararlanmak
için yardım isterler. Bu halde durum; ayrıca İçişleri Bakanlığına bildirilir.
Bütün bu önlemlerin de yeterli görülmemesi veya ani ve olağanüstü olaylarla
karşılaşılması halinde bölge valisi, bölgedeki en büyük askeri komutanlıktan
yardım isteyebilir.
Bölge valisinin yukarıda açıklanan istekleri, ilgililerce geciktirilmeksizin
yerine getirilir.
Bölge valisinin askeri birliklerden yardım istemesi halinde, aşağıdaki hü-
kümlere göre hareket edilir.
a) Acil durumlarda bu istek, sonradan yazılı şekle dönüştürülmek kaydıyla
sözlü olarak yapılabilir.
b) Çapı askeri komutanlık tarafından tayin edilen ve muhtemel olaylar için
istenen askeri kuvvet, ilgili il valisinin de görüşleri alınarak, olaylara hız-
la el koymaya uygun yerde hazır bulundurulur.
Ani ve olağanüstü olaylar için istenen askeri kuvvet ise, derhal bölge vali-
si tarafından verilen görevleri kendi komutanının sorumluluğu altında ve onun
emir ve talimatına göre, Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanununda belirtilen
yetkiler ile kolluk kuvvetlerinin genel güvenliği sağlamada sahip olduğu yetki-
leri kullanarak yerine getirir.
c) Güvenlik kuvvetleri ile yardıma gelen askeri kuvvet arasındaki işbirliği
ve koordinasyon, emir ve komutaya ilişkin esaslar, bölge valisi ile bölgedeki
en üst askeri komutan tarafından tespit edilir. Ancak, güvenlik kuvvetleri ile
yardıma gelen askeri birliğin belirli görevleri beraber yapmaları halinde komu-
ta, sevk ve idare, görev verilen askeri birliğin komutanı veya askeri birlikle-
rin en kıdemli komutanı tarafından üstlenilir.
d) Askeri kuvvet kullanılan durumların gerektirdiği harcamalar İçişleri
Bakanlığı bütçesine konulan ödenekten, ödeme emri beklenmeksizin yapılır.

İl valilerinin yardım ve kuvvet istemi:
Madde 22 – a) İllerinde bu Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının
(a) bendi gereğince olağanüstü hal ilan edilen il valileri, bu konularda mevcut
kanunların kendilerine verdiği yetkileri kullanarak yardım isteminde bulunurlar.
b) İllerinde bu Kanunun 3 üncü maddesinin (b) bendi gereğince olağanüstü
hal ilan edilen il valileri çıkabilecek toplumsal olaylarla meydana gelen olay-
ları, emrindeki kolluk kuvvetleri ile önlemeye ve bastırmaya çalışırlar. Olayla-
rı önleyemedikleri veya önlenmesini mümkün görmedikleri veya aldıkları tedbir-
leri bu kuv-

6183

vetlerle uygulayamadıkları veya uygulanmasını mümkün görmedikleri takdirde, bağ-
lı oldukları bölge valisine başvururlar. Yardım üzerine gönderilen kolluk kuv-
vetleri il valisinin emrine girer.
İl valisi, ani ve olağanüstü olaylarla karşılaşması halinde veya bölge vali-
sinin göndereceği güçler gelinceye kadar görev yapmak üzere en yakın askeri ko-
mutanlıktan yardım gönderilmesini isteyebilir. İl valisi ayrıca bu durumu bölge
valisi ve İçişleri Bakanlığına bildirir.
İl valisinin yukarıda açıklanan istekleri, ilgililerce gecikmeksizin yerine
getirilir.
İl valisinin askeri birliklerden yardım istemesi halinde 21 inci madde hü-
kümleri uygulanır. Bu halde, bölge valisine ait görev ve yetkiler, il valilerin-
ce yerine getirilir.

Silah kullanma yetkisi:
Madde 23 – Olağanüstü hal ilanından sonra kolluk kuvvetleri ile kendilerine
görev verilen özel kolluk kuvvetleri ve silahlı kuvvetler mensupları, görevleri-
ni yerine getirirken kanunlarda silah kullanmayı icap ettiren hal ve şartlardan
herhangi birinin tahakkuku halinde, silah kullanma yetkisini haizdirler.
Olağanüstü halin, bu Kanunun 3 üncü maddesinin (b) bendi gereğince ilan
edilmesi halinde, silah kullanma yetkisini sahip bulunan güvenlik kuvvetlerinin
teslim ol emrine itaat edilmemesi veya silahla mukabeleye yeltenilmesi veya
güvenlik kuvvetlerinin meşru müdafaa durumuna düşmeleri halinde görevli güvenlik
kuvvetleri mensupları doğruca ve duraksamadan hedefe ateş edebilirler.
Silah kullanan bütün personel hakkında 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç
Hizmet Kanununun 87 nci maddesinin V ve VI ncı fıkraları hükümleri ile 1481 sa-
yılı Asayişe Müessir Bazı Fiillerin Önlenmesi Hakkındaki Kanunun 3 üncü maddesi
hükümleri uygulanır. Ayrıca haklarındaki soruşturma işlemi tutuksuz yapılır.
Yukarıda belirtilen görevlilerin Devlet otoritesini, can ve mal güvenliğini
korumak için silah kullanmalarına ilişkin olarak bölge valisi ve il valisinin
bu maddeye göre verdiği emirler, uygun araçlarla ilan edilir.

BEŞİNCİ KISIM
Yargı Görevi, Usul ve Ceza Hükümleri

Olağanüstü halde yargı görevi ve usul:
Madde 24 – Olağanüstü hal ilan edilen yerlerde, devlet güvenlik mahkemeleri
ile askeri mahkemelerin görevlerine giren suçlar dışındaki davalara adli yargıda
bakılır.
Bu Kanunda belirtilen suçları işleyenler hakkında yapılacak soruşturma ve
kovuşturma, yer ve zaman kaydına bakılmaksızın, 3005 sayılı Meşhut Suçların
Muhakeme Usulü Kanununa göre yapılır.

Ceza hükümleri:
Madde 25 – a) Tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik
bunalım sebebiyle olağanüstü hal ilan edilen yerlerde;
1. Bölge valisi veya il valisi tarafından, bu Kanun veya diğer kanunlarla
verilen yetkilere dayanılarak alınan tedbirlere aykırı hareket edenler, emirleri
dinlemeyenler veya istekleri yerine getirmeyenler veya kimliklerine dair kasten
gerçeğe aykırı bilgi verenler veya bilgi vermekten çekinenler, fiilleri başka
bir suç oluştursa bile ayrıca üç aya kadar hapis cezasıyla cezalandırılırlar.

KANUNLAR, ŞUBAT 1993 (Ek – 15)

6184

2. Özel maksatla kamunun telaş ve heyecanını doğuracak şekilde asılsız, mü-
balağalı havadis ve haber yayan veya nakledenler, fiilleri başka bir suç oluş-
tursa bile ayrıca üç aydan bir yıla kadar hapis ve beşbin liradan az olmamak
üzere ağır para cezasıyla cezalandırılırlar. Eğer fiil, fail tarafından bir ya-
bancı ile anlaşma sonucu işlenmiş ise hapis cezası bir yıldan ve ağır para ceza-
sı otuzbin liradan aşağı olamaz. Bu suçlar basın ve yayın organları vasıtasıyla
işlenirse fail ve mesulleri hakkında verilecek cezalar bir misli artırılarak
hükmolunur.
b) Olağanüstü hal bu Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi
gereğince ilan edilmesi hallerinde bu yerlerde;
1. Bölge valisi veya il valisi tarafından, bu Kanun veya diğer kanunlarla
verilen yetkilere dayanılarak alınan tedbirlere aykırı hareket edenler, emirleri
dinlemeyenler veya istekleri yerine getirmeyenler veya kimliklerine dair kasten
veya gerçeğe aykırı bilgi verenler veya bilgi vermekten çekinenler, fiilleri
başka bir suç oluştursa bile ayrıca bir aydan altı aya kadar hapis cezasıyla
cezalandırılırlar.
2. Bu maddenin (a) fıkrasının (2) nci bendine aykırı hareket edenler hakkın-
da verilecek cezalar bir misli artırılarak hükmolunur.

Gözaltında bulundurma süresinin uzatılması:
Madde 26 – (Mülga : 18/11/1992 – 3842/31 md.)

ALTINCI KISIM
Çeşitli Hükümler

Mahalli idarelere ait yetkiler:
Madde 27 – Bölge valisi, olağanüstü halin gerektirdiği durumlarda mahalli
idarelerin organlarınca alınacak kararlar ile tesis edilecek tasarrufların ta-
mamının veya belli konulara ilişkin olanlarının; il merkezinde kendisinin,görev-
lendirilmesi halinde il valisinin ve ilçelerde kaymakamların onayı ile yürürlük
kazanmasını kararlaştırabilir.
Olağanüstü halin bir ilde ilanı halinde, bu yolda karar alma yetkisi il va-
lisine aittir.

Yaralanma, sakatlanma ve ölüm halleri:
Madde 28 – Bu Kanun gereğince görevlendirilenler ile çalışma yükümlülüğüne
tabi tutulanlar bu görevlerinden dolayı veya görevleri sona ermiş olsa bile
yaptıkları hizmet nedeniyle veya bu yüzden maruz kaldıkları yaralanma veya has-
talık sonucu ölmeleri veya sakat kalmaları halinde ödenecek nakdi tazminat ile
birlikte bağlanacak aylığın ve bu yüzden yaralanmaları halinde ödenecek nakdi
tazminatın esas ve yöntemleri, 3/11/1980 tarih ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve
Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre hesaplanır ve ödenir.

Fazla çalışma ücreti:
Madde 29 – Olağanüstü hal ilanından sonra, bu işlerde görevlendirilen kamu
hizmetlerine, görev alanların kadro derecelerine bakılmaksızın ve saat tahdidi
gözetilmeden, olayın özelliği ile görevin mahiyeti nazara alınarak, normal ça-
lışma saatini geçen her saat için, Bakanlar Kurulunca belirlenecek esas ve mik-
tarda fazla çalışma ücreti Bakanlar Kurulu kararı ile ödenebilir. Bu ödemeler,
damga vergisi hariç, herhangi bir vergiye tabi değildir.
6245 sayılı Harcırah Kanunun hükümleri saklıdır.

6185

Ödenek:
Madde 30 – İlan edilen olağanüstü halin gerektirdiği harcamaları karşıla-
mak üzere genel bütçe ödeneklerini % 5’e kadar artırmaya Bakanlar Kurulu, bu
ödenekleri ilgili genel bütçeye dahil idarelerle, katma bütçeli daireler bütçe-
lerinin mevcut veya yeniden açılacak tertiplerine kaydetmeye ve ödeneklerin
ivedi olarak kullanımını sağlayacak önlemleri almaya, Maliye Bakanı yetkilidir.
Kararların ilanı:
Madde 31 – Bu Kanuna göre alınan kararlardan yayınlanması zorunlu olanların
veya yetkili mercilerce yayınlanması istenenlerin, Türkiye radyo ve televizyonu
ile Resmi Gazete ve mahalli idarelere ait basın ve yayın araçlarıyla ilanı ve
halka duyurulması ücretsiz olarak yapılır. Yetkili mercilerin yayın istekleri
öncelikle ve geciktirilmeden yerine getirilir.
Disiplin cezası uygulanması:
Madde 32 – Bölge valisi ve görevlendirilmeleri veya görevli olmaları halinde
il valisi, adli ve askeri personel hariç olmak üzere bölgelerinde çalışan ve
Devlet Memurları Kanunu kapsamına giren bütün personele bu Kanun uyarınca veri-
len görevleri yapmamaları veya savsaklamaları veya alınan tedbirlere uymamaları
halinde, tabi oldukları disiplin mevzuatında bu fiillerin disiplin cezasını
gerektirip gerektirmediğine bakılmaksızın, durumun ağırlığını dikkate alarak
uyarma, kınama ve aylıktan kesme disiplin cezalarını doğrudan doğruya vermeye ve
uygulamaya yetkilidirler.
Bölge ve il valisi, adli ve askeri personel hariç olmak üzere birinci fıkra
kapsamı dışında kalan kamu görevlileri ile diğer görevliler hakkında da yukarıda
belirtilen eylemlerinden dolayı brüt aylık ücretlerinin 1/30 – 1/8 arasında
belirleyeceği miktarda ücret kesme cezası uygulayabilirler.

Yürütmenin durdurulması kararı verilemiyeceği:
Madde 33 – (Değişik: 9/4/1990 – KHK – 413/4 md.; Mülga: 9/5/1990 – KHK –
424/12 md.; Yeniden düzenleme: 9/5/1990 – KHK – 425/2 md; İptal: Ana. Mah.’nin
10/1/1991 tarih ve E.1990/25,K.1991/1 sayılı kararıyla.)
Bu Kanun ile İçişleri Bakanına, Olağanüstü Hal Bölge Valisine, il valilerine
tanınan yetkilerin kullanılması ile ilgili idari işlemlere karşı açılacak dava-
larda, yürütmenin durdurulmasına karar verilemez.
Yönetmelik:
Madde 34 – Bu Kanuna göre çıkarılacak yönetmelik, İçişleri Bakanlığının
koordinatörlüğünde, ilgili bakanlıkların iştiraki ile hazırlanarak Kanunun yayı-
mını izleyen üç ay içinde Resmi Gazetede yayımlanmak suretiyle Bakanlar Kurulun-
ca yürürlüğe konur.
Ek Madde 1 – (14/11/1984 – 3076/2 md. ile gelen numarasız ek madde hükmü
olup teselsül için numaralandırılmıştır. Değişik: 9/4/1990 – KHK – 413/5 md.;
MÜlga: 9/5/1990 KHK – 424/12 md.; Yeniden düzenleme: 9/5/1990 – KHK – 425/3 md.;
İptal:Ana.Mah.’nin 10/1/1991 tarih ve E.1990/25,K.1991/1 sayılı kararıyla.)
Ek Madde 2 – (Ek: 9/4/1990 – KHK – 413/5 md.; Mülga: 9/5/1990 – KHK – 424/12
md.)
Ek Madde 3 – (Ek: 9/4/1990 – KHK – 413/5 md.; Mülga: 9/5/1990 – KHK – 424/12
md.)
Ek Madde 4 – (Ek: 9/4/1990 – KHK – 413/5 md.; Mülga: 9/5/1990 – KHK – 424/12
md.)

KANUNLAR, MAYIS 1992 (Ek – 12)

antalyaajans

anadoluverumelimedya.com

Bütün Türkiye’de 3 ay süreyle Olağanüstü Hal ilan edildi