İbrahim Varlı / Birgün
Güney Asya ülkelerinden Myanmar’da ayrılıkçı militanların ülkenin kuzeybatısındaki Arakan eyaletinin Bangladeş sınırında polis ve sınır karakollarına düzenlediği saldırılar sonrasında başlayan olaylar Rohingyalı Müslümanlara karşı bir şiddet dalgasına dönüşürken, gözler bir kez daha Arakan’a çevrildi.
Myanmar ordusu ve aşırılıkçı Budistlerin Arakan azınlığını hedefalması sonucu çok sayıda kişi yaşamını yitirirken, ordunun başlattığı operasyonlar sonrası birçok Rohingya’lı Bangladeş’e sığındı. Son birkaç gün içinde yaklaşık 5 bin kişi sınır bölgesindeki Cox’s Bazar’da kurulan mülteci kampına ulaştı.
Şiddet sarmalının son bulması için uluslararası çağrılar artarken, Birleşmiş Milletler ve Uluslararası Af Örgütü’nün açıklamalarına göre binlerce Arakanlı Bangladeş’e geçerken, bir o kadarı da sınıra yığılmış durumda. Gerginliğin eksik olmadığı bölgeden kaçanlar sadece Rohingya’lı Müslümanlar değil, Arakan’da yaşayan ve Müslüman olmayan yaklaşık 4 bin kişi de ordu tarafından bölgeden tahliye edildi.
Güney Asya’nın sorunlu ülkesi Myanmar
Çinhindi’nin kuzey batısında yer aalan Myanmar, resmî adıyla Myanmar Birliği Cumhuriyeti ya da bilinen adlarıyla Burma veya Birmanya Güney Asya’da Andaman Denizi ve Bengal denizi kıyısında yer alan dünyanın en yoksul ülkelerinden.
Kuzey batıda Hindistan ve Bangladeş, kuzey doğuda Çin, güney doğuda Laos ve Tayland’la komşu. Ülkenin güney batı kıyıları ise Bengal Körfezi ile çevrili.
Yedi eyaletin en sorunlusu Arakan!
Myanmar’ın kuzeybatısında Bangladeş sınırında bulunan Arakan ülkedeki 7 eyaletten biri. Nüfusunun önemli çoğunluğunu Rohingya Müslümanları ile Budist Rakhineler oluşturmakta. 1948 yılında İngiltere’den bağımsızlığını kazanan Budist Myanmar devletiyle sorunlar yaşayan Arakanlı Müslümanlar büyük baskı ve kısıtlamalar içerisinde yaşamlarını sürdürmeye çalışıyor.
Myanmar devleti, ordu destekli Budist Rakhine’ler ve Rohingyalı Müslümanlar arasındaki gerilimle gündeme gelen Arakan’da neler oluyor? Sorunun temelinde neler var?
Dokuz soruda Arakan’da yaşananlar;
1. Arakan sorunu nedir?
Arakan Sorunu, Myanmar Devleti ile Myanmar’daki Müslüman azınlık Rohingyalar arasında yaşanan bir etnik/dinsel kimlik sorunudur. Sorunun temelinde 1948’den bağımsızlığını kazanan Budist Myanmar devletinin Arakanlı azınlığın varlığını ve taleplerini tanımaması yatıyor. Bu gerilim Budistlerle Müslümanlar arasında sık sık kanlı olaylara sahne oluyor. Bu gerilimden beslenen “Arakan Rohingya Kurtuluş Ordusu”nun (ARSA) saldırıları da soruna sorun katan etmenlerden. İslami bir devlet peşinde koşan ARSA, Myanmar ordusuna yönelik düzenli saldırılar düzenliyor.
2. Sorun ne zaman başladı?
Sorunların temel sebebi 1982’deki ‘vatansızlık’ kararı. Rohingyaların yaşadığı katliamların en önemli nedeni Myanmar hükümetinin, kurulduğu günden bu yana sürdürdüğü ve 1982 yılında kabul edilen Vatandaşlık Kanunu ile de resmileştirdiği Rohingyaların tanınmaması durumu. 1982’de çıkarılan kanun ülkedeki bütün etnik grupları vatandaş olarak kabul ederken, Rohingyalar ülkenin vatandaşı olarak kabul edilmemiş ve resmen ‘vatansız bir halk’ konumuna düştü.
3. Son olaylar neden patlak verdi?
Son olaylar 25 Ağustos Cuma günü Arakan Rohingya Kurtuluş Ordusu’nun Bangladeş sınırındaki bir askeri üsse ve polis karakollarına düzenlediği saldırıların ardından başladı. Onlarca güvenlik mensubunun öldürüldüğü saldırılar sonrasında Myanmar ordusu ve aşırılıkçı Budist Rahipler Arakanlıları hedef alan karşı saldırıya başladı. Myanmar ordusu geniş çaplı operasyonlar gerçekleştirdi. Operasyonlarda çok sayıda Arakanlı Müslüman köyü ateşe verilirken, binlerce kişi yaşam bölgelerini terk etmek durumunda kaldı. Arakan’da geçen yıl da polis kontrol noktalarına yapılan saldırıların ardından Myanmar ordusunun başlattığı operasyonlar, Müslüman azınlığı büyük şiddet dalgasına maruz bırakmıştı.
4. Arakanlılar ne istiyor?
Birleşmiş Milletler tarafından “dünyanın en çok şiddet gören etnik gruplarından biri” olarak tanımlanan Arakanlı Müslümanlar güvenlik güçlerinin yanı sıra aşırılıkçı Budistlerin saldırılarına da hedef oluyor. Nüfusları 1,1 milyonu bulan Arakanlı Müslümanların vatandaşlık hakları bulunmuyor. Myanmar hükümeti tarafından dışlanan ve yok sayılan Arakanlı Müslümanların talepleri şunlar: Vatandaşlık hakkının verilmesi, Topraklarına yönelik saldırıların durdurulması, Haklarının tanınması.
5. Myanmar devleti ne diyor?
Arakan sorununu kabul etmeyen Budist Myanmar devleti, Müslümanlara vatandaşlık vermezken, bölgedeki köklerinin yüzyıl öncesine dayandığını söyleyen Rohingyalıları yasadışı göçmen olarak kabul ediliyor. Bengal kökenli olduklarını dillendiriyor. Budist Rakineler ise Arakan’da çoğunluk olan Rohingyalı Müslümanların kendilerine şiddet uyguladığını ifade ediyor. Myanmar hükümeti, Arakanlı Müslümanların Bengal (Bangladeşli) olduğunu ve 1800’lü yıllardaki İngiliz sömürgesi döneminde buraya getirildiğini savunduğu için kimlik vermeyi reddediyor.
6. Arakan Rohingya Kurtuluş Ordusu ne istiyor?
Yaklaşık olarak 1.1 milyon Rohingya Müslümanının yaşadığı Arakan’da Budist Myanmar yönetimi Müslüman azınlığa karşı insan hakları ihlallerinde bulunuyor. Buna karşılık Müslüman azınlığa karşı sık sık insan hakları ihlallerinin yaşandığı ülkede Müslüman nüfus bir süre önce ‘silahlı direniş’ kararı aldıklarını açıklamıştı. Arakan Rohingya Kurtuluş Ordusu veya önceki bilinen adıyla Yakin Hareketi bu “direnişin” öncülüğünü yapıyor.
7. BM ve uluslurarası toplum ne diyor?
BM bölgedeki şiddet olaylarından endişe duyduğunu açıklarken, dünyanın en kalabalık Müslüman ülkelerinden Bangladeş şiddet olaylarının taraflarından biri olan Arakan Rohingya Kurtuluş Ordusu’na karşı Myanmar’a askeri yardım teklif etti. Bangladeş ordusu sınır bölgesinde kontrollerini sıklaştırdı. 1990’lardan beri Myanmar’dan kaçan Arakanlı Müslümanlar’ın Bangladeş‘teki nüfusu 400 bin civarında. Dakka yönetimi son günlerde yaşanan şiddet olaylarına rağmen daha fazla mülteci kabul etmeyeceğini duyurdu.
8. Türkiye’nin tavrı ne?
Arakan sorunu için uluslararası toplumu harekete geçmeye çağıran ve Arakanlıların etnik temizliğe uğradığını iddia eden Türkiye, 26 Ağustos Cumartesi günü yayınladığı açıklamada Myanmar’da 25 Ağustos Cuma günü karakollara yapılan saldırıları kınamıştı. Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasında, “Myanmar’da, Rakhayn Eyaletinin kuzeyinde 25 Ağustos 2017 günü güvenlik güçlerine yönelik saldırılar sonucunda çok sayıda kişinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan olaylardan endişe duyuyoruz. Saldırıları kınıyor ve Rakhayn Eyaletindeki sorunların şiddet yoluyla çözülemeyeceğini vurguluyoruz” ifadeleri kullanılmıştı.
9. Myanmar’ın etnik yapısı nasıl?
51 milyonluk ülkede resmi rakamlara göre yüzde 89’u Budistlerden oluşuyor. Çoğunluğu Budist olan Myanmar’da resmî makamlar, Müslümanların nüfusun % 4’ünü oluşturduğunu iddia ediyor. Sekiz ana etnik grubun (Bamar, Karen, Karenni, Shan, Mon, Kachin, Chin, Rakhayn) bulunduğu ülkede, anayasa tarafından tanınan yaklaşık 135 etnik grup bulunmaktadır. Myanmar hükümeti, silahlı etnik grupların sekiziyle 15 Ekim 2015 günü “Ulusal Ateşkes Anlaşması” imzalamıştır.
